Gedrag, gezondheidsschadeen maatschappelijke schade:tabak, alcohol en drugs
1. Gedrag tabak, alcohol endrugs, meervoudig gebruik
Inhoud
•Inleiding
•Tabak
•Alcohol
•Cannabis en andere illegale drugs
•Meervoudig gebruik
–Gelijktijdig gebruik
–Alcohol en tabak over een bepaalde periode
•Algemene conclusies
Inleiding
•Vlaamse cijfers
–Volwassen bevolking: HIS, ESEMeD
•Meest recente cijfers HIS 2004
–Schoolgaande jeugd: VADLLB, HBSC,ESPAD
•Meest recente cijfers VADLLB 2004-2005
–Studenten: SBAUHA
•Bevraging 2005
–Uitgaanders: VADUitgaanders
•Meest recente cijfers 2004-2005
Inleiding
•Conclusies uit verschillende studies
•Verschillen
–mannen – vrouwen
–onderwijsvormen bij schoolgaande jeugd
– opleidingsniveau bij volwassen bevolking
•Evolutie over de laatste jaren (tot 10 jaar)
•Internationale vergelijking schoolgaandejeugd
Tabak – Volwassen Bevolking
•1 op 2 ooit gerookt
•23% dagelijkse rokers
–mannen > vrouwen
•70% 1 of > stoppogingen
•1997-2004 :
–aantal rokers stabiel
–meer vrouwen, minder mannen
Tabak – Schoolgaande Jeugd (1)
•46% ooit gerookt
•14% rookt dagelijks
•Ooit gebruik en frequentie van gebruikstijgt met leeftijd
•Jongens > meisjes: wekelijks
Tabak – Schoolgaande Jeugd (2)
•1996-2005: daling tabaksgebruik
•1998: inhaalbeweging meisjes:geslachtsverschil verdwenen
•2002: opnieuw meer jongens die roken
Grafiek HBSC: Dagelijks roken naar leeftijd en geslacht
Tabak – Studenten AUHA
•58% ooit gerookt
•Jongens > meisjes
Alcohol – Volwassen Bevolking (1)
•2 op 3 drinkt wekelijks
•8% dagelijks
•13% mannen > 21 eenheden per week
•5% vrouwen > 14 eenheden per week
•6% alcoholprobleem (CAGE)
•Mannen > vrouwen
•1997 – 2004: wekelijks gebruik gestegen
Alcohol – Schoolgaande Jeugd
•84% ooit gedronken
•1 op 4 wekelijks – 1 op 100 dagelijks
•Ooit-gebruik en frequentie stijgt met de leeftijd
•Jongens drinken vaker en zijn meer dronken
•Jongens = meisjes: ooit gebruik
•1994-2005:
–stijging wekelijks gebruik (meisjes)
–stijging dronken zijn (17-18 jarige jongens)
Alcohol – Studenten
•90% ooit gedronken
•20%: maandelijks binge drinking (> 6glazen)
•23%: voorbije 6 maand 4 of meer keerdronken
•11% mannen > 21 eenheden per week
•5% vrouwen > 14 eenheden per week
Cannabis – Volwassen Bevolking
•12 % ooit cannabis gebruikt
•19-34 jarigen: 25 %
•1% occasioneel – 1,5% wekelijks
•Mannen > vrouwen: ooit-gebruik +wekelijks
Cannabis en andere illegale drugsSchoolgaande Jeugd (1)
•1 op 5 ooit cannabis gebruikt
•3% wekelijks, 1 op 100 dagelijks
•6% ooit andere illegale drugs gebruikt
•2% occasioneel en < 1% wekelijks
•Ooit gebruik + frequentie van gebruikcannabis en andere illegale drugs stijgtmet leeftijd
Cannabis en andere illegale drugsSchoolgaande Jeugd (2)
•Jongens > meisjes:
–ooit-gebruik + wekelijks + dagelijks
–cannabis + andere illegale drugs
•2000-2005: lichte daling wekelijks gebruik
Cannabis en andere illegale drugsStudenten
•Bijna 1 op 2 ooit cannabis gebruikt
–jongens > meisjes
•7% ooit amfetamines, XTC en cocaïne
–jongens > meisjes
Gelijktijdig gebruik
•1 op 5 scholieren (15-16 jaar) ooitcannabis en alcohol gecombineerd
•Jongens > meisjes
Meervoudig gebruikover bepaalde periode
•16% van de volwassen bevolking rookt éndrinkt regelmatig alcohol.
–mannen > vrouwen
•11% scholieren wekelijks gebruik tabak enalcohol.
–Jongens 2x meer dan meisjes
Beginleeftijd tabak, alcohol & drugs
•Schoolgaande jeugd:
–Gelijktijdige start roken en drinken: 13 jaar
–Daarna illegale drugs (incl. cannabis): 14 à 15 jaar
–Jongens starten vroeger met alcohol
•Studenten
–Eerst alcohol: 14 jaar 8 maanden (bier)
–Dan tabak: 15 jaar
–Ten slotte cannabis: 16 jaar en 6 maanden
–Jongens starten vroeger met roken, drinken enillegale drugs (excl. cannabis)
Conclusies
•Alcohol: meest gebruikte middel
•Cannabis meest gebruikte illegale drugs
•Risicogroepen:
–17-18 jaar: regelmatig gebruikers cannabis
–19-24 jaar: rokers, risicovolle drinkers
–34-44 jaar: problematische drinkers
–Mannen (vrouwen inhaalbeweging)
Conclusies
•Risicogroepen
–Scholieren TSO en BSO:
•meer leerlingen die tabak, alcohol en drugs gebruiken
•meer frequent en risicovol gebruik
–Personen met hoger onderwijsniveau:
•regelmatig, dagelijks + overmatig gebruik (> 6 eenheden op 1dag)
–Personen met lager onderwijsniveau:
•Problematisch alcoholgebruik
•Internationaal scholieren:
–Wekelijks drinken + binge drinking subtop
–Ooit-gebruik + wekelijks gebruik cannabis >gemiddelde
2. Gebruik van de hulpverlening
Inhoud
•Inleiding
•Zelfhulp
•Druglijn
•Huisarts
•CAW
•CGG
•(Psychiatrische) spoedgevallen
•Algemene ziekenhuizen
•Psychiatrische ziekenhuizen
•Revalidatiecentra erkend door RIZIV
Inleiding
•Kanalen: mantelzorg, zelfhulp,gespecialiseerde ambulante enresidentiële alcohol- en drughulpverlening
•Registratie hulpvraag: niet systematisch
•Alcoholgerelateerde stoornis:
–1 op 8 Vlamingen binnen 12 maanden
–6 op 10 binnen life-time
Druglijn en Zelfhulp
•Druglijn: Cannabis > alcohol > andereillegale drugs
•40-49 jaar: cannabis, eigen alcoholgebruik
•21-30 jaar: andere illegale drugs dancannabis
•Zelfhulp: enkel gegevens AA:
–3 op 4 mannen / 40-50 jaar
–bedienden en huisvrouwen
–Doorverwijzing huisarts/ ziekenhuis
De Huisarts
•2 x meer mannen dan vrouwen
•35-54 jaar
•33% ambulante behandeling + begeleidinghuisarts
•17% hospitalisatie
•16% doorverwijzing psychiater
CAW en CGG
•CAW:
–2% van alle behandelde cliënten
–Illegale drugs > alcohol > cannabis
–Mannen > vrouwen
–Alcohol: vooral 26 – 59 jaar
–Cannabis: vooral 18 – 25 jaar
•CGG:
–5% alcohol – 3% illegale drugs
–Mannen > vrouwen
–Alcohol doorverwijzing huisarts
–Illegale drugs doorverwijzing justitie / eigen initiatief
Spoedgevallendiensten enAlgemene Ziekenhuizen
•Spoedgevallen
–39% aanmeldingen psychiatrische SGD =middelengerelateerd
•Algemene Ziekenhuizen
–2003: 8002 alcohol- en druggerelateerdeverblijven
–1999-2003: toename met 14%
Psychiatrische Ziekenhuizen
•19% alcoholgerelateerde stoornis alshoofddiagnose
•7% andere middelengerelateerde stoornis
•2 op 3 zijn mannen
•Alcohol: 40-49 jaar
•Ander middel: jonger
•Eigen initiatief > familie/directe omgeving
Revalidatiecentra metRIZIV-erkenning
•Jaarlijks 3700 nieuwe behandelingen
•46,6% opiaten 1ste drug; 30% stimulantia;17% cannabis; 4% alcohol
•Ambulante dagcentra + residentiëlecrisiscentra
•Gemiddelde leeftijd 25 jaar en 10 maanden
•Voornamelijk mannen
EuropASI
•Beginleeftijd misbruik
•Residentieel:
–Cannabis: 15 jaar en 4 maanden
–Heroïne: 19 jaar en 2 maanden
•Ambulante centra: latere startleeftijd
–Cannabis: 16 jaar en 4 maanden
–Cocaïne: 20 jaar en 11 maanden
3. Gezondheidsschade tabak,alcohol en drugs
Inhoud
•Inleiding
•Gezondheidsschade tabak
•Gezondheidsschade alcohol
•Gezondheidsschade illegale drugs
•Vergelijking tabak, alcohol, illegale drugs
Inleiding
•Tabak – longkanker, COPD, anderekankers, hart- en vaataandoeningen,…
•Alcohol en Drugs
–Vroeger: afhankelijkheid/ misbruik
–Nu: alcohol: levercirrose, pancreatis,dementie, risicofactor kanker / Cannabis:psychose, kanker
•Maar meten gezondheidsschade = moeilijk
Gezondheidsschade tabak (1)
•Berekening tabaksgerelateerde sterfte +verloren potentiële jaren (VPJ)
–Op basis van overlijdensstatistieken enselectiemethode Peto
–Groot aantal overlijdens gerelateerd aantabak
–Niet voor 100% door tabak
Gezondheidsschade tabak (2)
•Sterfte in 2004:
–Mannen: 25% totale sterfte / vrouwen: 4,5% totalesterfte
–6 x meer mannen dan vrouwen
– > 1 op 2 = 70 jaar en ouder
•VPJ in 2004
–3 x meer mannen dan vrouwen
•1998-2004:
–gezondheidsschade tabak daalt bij mannen
–gezondheidsschade tabak stijgt bij vrouwen
Grafiek: evolutie van de sterft toegeschreven aan tabak, mannen envrouwen, 1998-2004, Vlaams Gewest
Gezondheidsschade alcohol (1)
•Berekening alcoholgerelateerde sterfte enVPJ
–Overlijdensstatistieken en nauwe + bredeselectie doodsoorzaken alcoholgebruik
–Onderschatting (ongevallen t.g.v. alcohol,schade aan andere individuen)
Gezondheidsschade alcohol (2)
•Sterfte in 2004:
–602 mannen 2,1% totale sterfte
–215 vrouwen 0,8% totale sterfte
–hoogste sterfte mannen 55-65 jaar
•VPJ in 2004
–Mannen 5% totale VPJ
–Vrouwen 2% totale VPJ
•1998-2004: stabiel
Gezondheidsschade illegale drugs
•Berekening sterfte en VPJ
–Overlijdensstatistieken en nauwe + brede selectie
•Sterfte (nauw) in 2004
–37 mannen
–12 vrouwen
–Jonge mannen
•VPJ (nauw) in 2004
–Mannen 0,5% totale VPJ
–Vrouwen 0.2% totale VPJ
Grafiek: Leeftijdsspecifieke sterfte toegeschreven aan drugs, tweeverschillende selecties, mannen en vrouwen, Vlaams Gewest,gemiddelde 2003-2004.
Vergelijking middelen (1)
•Verschillende problematiek middelen
•Registratie + selectie verschillend: moeilijkvergelijkbaar!
•1 sterfgeval illegale drugs – 4 alcohol – 40tabak
•1 VPJ drugs - 3 alcohol - 18 tabak
•Sterftecijfers: onderschatting alcohol
•Chronische aandoeningen: te weinig gegevens
•Mannen > vrouwen tabak, alcohol en drugs
•Tabak: laatste jaren minder mannen en meervrouwen
4. Maatschappelijke schadeen overheidsuitgaven tabak,alcohol en drugs
Inhoud
•Indeling kost
•Beschikbare gegevens
•Tabak
•Alcohol
•Illegale drugs
•Conclusies
Indeling
•Kost tabak alcohol drugs
–Kost maatschappelijke schade
–Kost beleid van de overheid
•Maatschappelijke schade
–Directe medische kosten: medische verzorging
–Indirecte kosten: productiviteitsverlies
–Andere kosten: vb. criminaliteit, ongevallen
–Deze kosten worden gedragen door overheid,individuen, bedrijven
•Overheidsuitgaven: uitgaven preventie, beleid,onderzoek
Beschikbare gegevens tabak, alcohol endrugs
Tabak
Alcohol
Illegale Drugs
Maatschappelijkekost per inwoner
Europa
217 à 288 €
België
595,4 €
Maatschappelijkekost gedragen doorde overheid perinwoner
België
210€
België
17€
Overheidsuitgavenper inwoner
België
0,23€
België
1,6€
Tabak
•Maatschappelijke kost Europa:
–98 à 130 miljard per jaar
–217 à 288 euro per inwoner
–Onderschatting
–Baten (accijnzen) wegen niet op tegen de kosten:nettoverlies voor overheid
•Overheidsuitgaven België
–2004: 0,23€ per inwoner
–10 maal te weinig om effectief te zijn
Alcohol
•Schatting maatschappelijke kost België: HIVA i.o.v.Belgische Brouwers
–Kosten en baten
–Hier enkel kosten – cfr. internationaal
•6,2 miljard euro (index): directe medische kosten,indirecte kosten en kosten van verkeersongevallen
•Kost individu grootst (hospitalisatie)
•Kost overheid absenteïsme + gezondheidszorg
•Kost verkeersongevallen + werkloosheid België subtopEuropa
•Europese Unie: hoog prijskaartje overmatige drinkers
Illegale Drugs
•Maatschappelijke kost gedragen door overheid(hulpverlening en veiligheid)
–in 2002 178 miljoen euro
–17,3 euro per inwoner
•Geen gegevens over kost gedragen doorindividuen, bedrijven, slachtoffers
•Overheidsuitgaven: preventie, beleid enonderzoek
–in 2002 17 miljoen euro
–1,65 euro per inwoner
Ten slotte
•Groot aantal onderzoeken
•Maar: gebrek aan longitudinale gegevens
–Gezondheidsschade, Maatschappelijkeschade!