Beeld en beleid van keizer Claudius

Margit Pothoven

Opzet

•A-vragen

•Keizers

Augustus 27 vC – 14 nC (A1)

•Machtspositie

–Informeel: auctoritas

•Steun van het leger

•Acceptatie door het volk

–Formeel

•23 v. Chr.: Tribuniciapotestas en imperiumproconsulare

•19 v. Ch.: bevoegdhedenvan een consul

Bevoegdheden keizer

27 vC

-Octavianus geeft bevoegdheden consulterug aan senaat

-Krijgt imperium proconsulare, titel

‘Augustus’ en wordt ingewijd alsprinceps

23 vC

-Tribunicia potestas: volkstribuun –

onaantastbaar, belangenbehartiger volk

-Imperium maius: macht over alleprovincies (en leger)

-Censor: o.a. benoemen en ‘verwijderen’senatoren.

12 vC

-Pontifex maximus: hoofd van hetpriestercollege der pontifices;interpretatie wil van de goden

Provincies onder Augustus (A2)

•27 vC: Tweedeling in provinciebestuur

•Keizerlijke provincies

–Gallië, Hispania Tarraconensis en Syrië

–Onder bestuur van de legati Augusti propraetore

–Met ondersteuning van de procuratores

–Egypte geval apart

•Senaatsprovincies

–Rest van de provincies

–Onder bestuur van proconsuls

–Met ondersteuning van quaestoren

Senaat (A3)

•Lijkt meer macht te krijgen

–Senaatsbesluiten krijgen kracht van wet

•Maar... schijn bedriegt

–Senaatsbesluiten voorafgegaan door keizerlijkebrief of redevoering

–Senaat volgde wenken van de keizer

•Reden?

–Senaat kende de werkelijkemachtsverhoudingen

Senaat

•Wat was dan nog de feitelijke betekenis vande senaat?

–Rijkste Romeinse grondbezitters bij elkaar

–Senaat vertegenwoordigde de wettigheid

Wat blijft over van republikeinsestaatsinstellingen?

Senaat:

-Verleent keizerlijke bevoegdheden (tot instelling dominaat, 284)

-Senaatsbesluiten krijgen kracht van wet (geen goedkeuringvolksvergaderingen nodig)

-Onder Tiberius: verkiezing magistraten van volksvergaderingen naarsenaat (Caligula draait dit weer terug)

-Adviserende functie erodeert door nieuwe adviesraad conciliumprincipis

Volksvergaderingen:

-Aanvankelijk kiest comitia centuriata nog de drie hoogste magistraten.Volksraden stellen echter steeds minder voor.

Magistraten:

-Blijven bestaan. Verkiezing sterk beïnvloed door voorkeur keizer,macht sterk gereduceerd door bevoegdheden keizer.

Bezigheden van een keizer (A4)

“Het ‘werk’ van een keizer bestond uithoofdzaak uit het voeren van oorlogen, hetrechtspreken, het uitkiezen en aanstellenvan medewerkers op alle niveaus en hetreageren op voorgelegde problemen.”

De Blois en van der Spek, 229

Bezigheden van een keizer

•Taken van een censor

•Bevoegdheden van een consul (behalve deceremoniële)

•Toezicht op stadhouders provincie

•Controle op legers

•Ambten verdelen

•Correspondentie met stadhouders, steden enindividuen

•Rechtspraak

•Optreden als grootste weldoener

Keizerlijke bureaucratie (A5)

•Groei hoeveelheid werk van de keizerlijkesecretarieën en bureaus van de stadhouders

•Oorzaak groei

–Plaatselijke regeerders sturen taken en beslissingendoor naar hogere ambtenaren (zoalsstadhouders/keizer)

•Verandering in tweede eeuw nC

–Keizer Hadrianus (117-138)

–Ervaren equites als hoofd van de keizerlijke kantoren

Pax Romana (A6)

Bestand:Augustus Bevilacqua Glyptothek Munich 317.jpg

•De periode vanafAugustus tot en met dedood van keizerMarcus Aurelius (180nC)

•Periode van relatievevrede in het RomeinseRijk

Pax Romana

•Sociaal-economisch vlak

–Verbreiding Romeins burgerrecht

–Vergroting senaat

–Vergroting stand der equites

–Ontstaan dienstadel

–Verspreiding Grieks onderwijssysteem

–Romeins recht

–Ongekende vrede en welvaart

–Handelsverkeer

Pax Romana

•Cultureel vlak:

–Keizercultus

–Bloeiperiode Romeinse literatuur

–Literaire productie in het Grieks

–Bonte variëteit aan religies en religieuzegebruiken

–Verbreiding van enkele oosterse religies

Urbanisatie

Westelijk deel rijk

Oostelijk deel rijk

- Keltische versterkte steden oppidaworden vervangen door steden naarRomeins (en Grieks) model.

- In Africa, Numidia en Mauritaniakleine steden waar m.n. boeren wonen.

- Was al sterk verstedelijkt: veel groteresteden met sterke eigen traditie enbestuursstructuren.

- Griekse en oosterse steden behoudenzelfbestuur en eigen instellingen.

Was het Romeinse Rijk een stedelijke of agrarische samenleving?

- De belangrijkste politieke en culturele ontwikkelingen vinden plaats in desteden.

- 80-90 procent van de inwoners is betrokken bij en afhankelijk van delandbouw.

- Stad en platteland sterk met elkaar verbonden.

Begrippen

•Numen

•Pax deorum

•Lustrum

•Auspicia

•Sibyllijnse boeken

Numen

Een godheid verbonden met eenspecifieke handeling, tijdstip ofplaats (blz. 252)

Pax deorum

vrede met de goden’. De harmonieuze relatietussen de populus Romanus en de goden moeststreng bewaakt worden d.m.v. offers en dejuiste gebedsformules (blz. 252)

Lustrum

Vijfjaarlijkse rituele reiniging d.m.v. eenzoenoffer van de populus Romanus terbevordering van de pax deorum.Uitgevoerd door censoren (blz. 252)

Auspicia

de vogelschouw, net zoals de leverschouw eenbelangrijk medium om de gezindheid van degoden en de afloop van ondernemingen teduiden. Een magistraat met imperium had hetrecht de auspicia te voltrekken. (blz. 252)

Sibyllijnse boeken

Verzameling van orakelspreuken van delegendarische zieneres Sibylle; de boekenwerden geraadpleegd bij bijzonderegelegenheden door een speciaal priestercollege(blz. 253)

Keizers

•Groep 1: Caligula

•Groep 2: Nero

•Groep 3: Vespasianus

•Groep 4: Domitianus

•Groep 5: Hadrianus

Caligula

Seksuele losbandigheid

•Pleegde incest met al zijn zussen al voorhij als man gezien werd

•Had een voorkeurszus, nam haar af vaneen consul, draaide na haar doodhelemaal door

•Gebruikte overige zussen om onderandere vijanden in de val te lokken

•Nogal jaloers aangelegd wat betreft eigenvrouw, had zelf de huwelijkse trouw niethoog in het vaandel

Morele losbandigheid

•Vrienden beloond met gewelddadige doodvoor goede diensten

•Nogal respectloos richting de senaat

•Extreem gewelddadig aangelegd,

–Joeg mensen ‘s nachts weg uit het circus wegensgeluidsoverlast met knuppels

–Drukte meer dan 20 Romeinse ridders inclusiefpartner dood in dit tumult

•Verplichtte de mensen om te verhongerendoor de openbare graanhuizen tijdelijk tesluiten

Morele losbandigheid (2)

•Ridders verminken door in het gezicht tebranden waarna hij hen:

–Dwong om in de mijnen te werken

–Dwong om met wilde dieren te vechten

–Aan nek en enkels vastbond voor de slacht

–Opsloot in dierenhokken

–Levend begroef

Politieke losbandigheid

•Gaf eigen paard een magistratenfunctie

•Dwong ouders om aanwezig te zijn bijexecutie eigen kinderen

•Stuurde een ridder zonder tong terug dearena in nadat deze verklaard hadonschuldig te zijn na aanval van wildedieren in de arena

•Vermoorde eigen broer en verbande eigenzussen (na eerder genoemde incest)

Taalkundige losbandigheid

•Remember that all things are lawful for me

•I have conquered Gallograecia

•See then an antidote against Caesar

C. Suetonius Tranquillus Nero

Groep 2

Nero

•Romeins keizer van 13 oktober 54 tot 9juni 68

•Eerst vijf jaar: gouden tijd voor Rome

•Werd vergeleken met Augustus

•Gaf niet veel om landsbestuur maar meerom Griekse cultuur, kunst, toneel, muziek,maar ook drank en seks

Levenstijl

•Verkleed ‘s nachts door de stad – inbrekenen plunderen, mensen slaan en in rioolwerpen

•Overdag: naar het theater, ruziesaanmoedigen

•Deed enorme misdaden en verdoezeldenniets

•Hoeren

•Diners met vrienden: gaf vier miljoensesterces uit aan rozen(kransen)

Verkrachting en incest

•Verkrachtte een Vestaalse Maagd

•Wilde trouwen met Acte dus zorgde dat zijvan haar lage stand afkwam

•Hij had een incestueuze passie voor zijnmoeder Aggripina

•Had een concubine die op zijn moederleek

Luxe leven

•Reusachtig paleis “The Golden House”

•Standbeeld van zichzelf

•Luxueuze kamers met goud, parels en ivoor

•Haalde gouden en zilveren beelden uit tempels

•Was niet tevreden met geld dat hij aan het legermoest geven, dus beschuldigde hen vanplundering en andere misdaden. Hierdoor moesthet leger een groter deel van hun salarisinleveren.

Moord

•Betrokken bij moord op Claudius, maaktehier geen geheim van

•Brittanicus vergiftigd – zowel uit jaloezie(omdat hij een mooiere stem had) alsomdat hij bang was Brittanicus meeraanzien kreeg door de status van zijnvader

•Huurde een vrouw in om hem tevergiftigen op een dinerfeest (68)