Seksualiteit na een CVA
Marlies Bulk
Stage Chronische zorg
Juni 2007
Seksualiteit na een CVA
•Opvallend weinig over bekend
•Sprake van een hoge prevalentie (50-75%) vanseksuele problemen bij verscheidene somatischeaandoeningen
•Schril contrast met klinische aandacht
•Chronische problemen met seksualiteit vaakgevolg van complexe dynamiek
–Geen informatie ontvangen
–Schuld-en schaamtegevoelens
–Er met niemand over kunnen praten
Hoe zou dat komen?
•Mogelijk spelen persoonlijke taboes een rolin waar we al dan niet aandacht aanbesteden binnen ons werk
Benadering seksueleproblematiek dmv hetbiopsychosociale model
Biopsychosociale benadering
•Biologische aspecten
–Directe invloeden
–Indirecte invloeden
–Iatrogene invloeden
•Psychologische aspecten
–Invloed op lichaamsbeeld
–Invloed op zelfbeeld
–Aanpassingsvermogen
–Betekenis van seksualiteit voor het individu
•Sociale aspecten
–Relationele vaardigheden
–Rolverwisseling en rolverwarring
–Levensfase en betekenis van seksualiteit voor de relatie
Biologische aspectenDirecte invloeden
•Vasculair verminderde doorbloedinggeslachtsorganen
•Neurologisch erectie/lubricatieproblemen
Biologische aspectenIndirecte invloeden
•Verlamming
•Vermoeidheid
•Krachts- en energieverlies
•Pijn- en stijfheid
•Incontinentie
•Duizeligheid
•Sensibiliteitsstoornissen
Biologische aspectenIatrogene invloeden
•Bijwerkingen medicatie
–antidepressiva
–Betablokkers
•Langdurige revalidatie (“onteigenen vanlichaam en geest”)
Psychologische aspectenInvloed op lichaamsbeeld
•Schokkende ervaring “je lijf laat je in de steek”
•Verlies aan controle (bv incontinentie bangvoor “een ongelukje” tijdens vrijen)
•Lichaam ziet er anders uit (verlamming,spieratrofie)
•Gevoel onaantrekkelijk te zijn
•Vermijding wordt door behandelaar vaak alslibidoverlies gezien
Psychologische aspectenInvloed op zelfbeeld
•Zelfbeeld afhankelijk van tevredenheidover verschillende rollen in het leven
•Onverwerkt verlies of het niet onstaan vannieuwe roldefinities heeft grote impact opde persoon in brede zin, maar ook opseksualiteit
Psychologische aspectenAanpassingsvermogen
•Standaard eerste reactie op handicap:ontkennen van noodzaak tot aanpassing
•Seksualiteit vraagt om aanpassing bijchronische lichamelijke aandoeningen
•Seks wordt vaak benadeeld omdat
–Het moeite kost erover te praten
–Gebrek aan professionele aandacht
–Algemene taboe rond seksuele hulpmiddelen
Psychologische aspectenBetekenis van seksualiteit voorhet individu
•Door ieder mens wordt op eigen wijzeinvulling en betekenis aan seksualiteitgegeven
Sociale aspectenRelationele vaardigheden
•Communicatie en sociale vaardigheden
•Vermogen tot conflicthantering
Sociale aspectenRolverwisseling en rolverwarring
•Vaak noodgedwongen rolveranderingen
•Verlies van seksespecifieke rollen invloedop seksualiteit (bv afstand nemen vanleidende, actieve rol)
•Starre rollen bemoeilijken aanpassing
•Rol van patiënt en verzorgende(afhankelijkheid en bezorgdheid)
Sociale aspectenLevensfase en betekenis vanseksualiteit voor de relatie
•Plaats van seksualiteit binnen de relatie
•Levensfase van belang bij verwachtingenomtrent seksualiteit
•Karakterverandering, uiterlijkebeperkingen van invloed opaantrekkelijkheid
Wat kan je doen?
•Bespreekbaar maken
•Biopsychosociaalmodel basis voor seksueleanamnese (kijk verder dan somatiek en grijpniet direct naar Viagra)
•Geef duidelijke informatie
•Analyse van seksuele problemen kan totpraktische tips leiden
•Aandacht voor rouwproces
•Doel: het meest bevredigende niveau vanseksueel functioneren
•Verwijs indien nodig naar seksuoloog
Tot slot
•Mensen met chronischeziektes en lichamelijkebeperkingen zijn extrakwetsbaar voorseksualiteitsproblemen
•Deze problemen wordendoor hulpverleners vaakover het hoofd gezien
•Vooroordelen spelen eengrote rol
Bronnen
•Seksualiteit, chronische ziektes enlichamelijke beperkingen: “kan seksualiteitgerevalideerd worden?” Tijdschrift voorseksuologie, 2003, 27: 167-177.
•www.clifa.nl/ClifaPrivacyenSeksualiteit.html
•TREFWOORDEN: sexualiteit chronischeziekte CVA