Hoofdstuk 15
Mededingingsrecht
(2/34)
Op de interne markt mag de concurrentie niet vervalstworden:
Daarom zijn er regels om te voorkomen dat deconcurrentie wordt vervalst door:
• Ondernemingen
• Lidstaten
De belangrijkste regels om vervalsing van deconcurrentie door ondernemingen te voorkomen zijn:
• Het verbod van artikel 81, lid 1 (bijvoorbeeld verbodvan concurrentiebeperkende overeenkomsten).
• Het verbod van artikel 81, lid 2 (verbod van misbruikvan machtspositie).
• Verordening 139/2004 (verplichting tot aanmeldingvan concentraties).
(3/34)
Artikel 81, lid 1, van het Verdrag verbiedt:
• alle overeenkomsten tussen ondernemingen, en
• alle besluiten van ondernemersverenigingen, en
• alle onderling afgestemde feitelijke gedragingenvan ondernemingen, die
1. ertoe strekken of ten gevolge hebben dat demededinging binnen de gemeenschappelijke marktwordt verhinderd, beperkt of vervalst, en
2. de handel tussen de lidstaten ongunstig kunnenbeïnvloeden.
(4/34)
Enige begrippen in artikel 81 die nadere uitleg verdienen:
• Onderneming
• Overeenkomsten
• Besluiten van ondernemersverenigingen
• Onderling afgestemde feitelijke gedragingen
• ‘Ertoe strekken of ten gevolge hebben dat de mededingingbinnen de gemeenschappelijke markt wordt verhinderd,beperkt of vervalst’
• ‘De handel tussen lidstaten ongunstig kunnen beïnvloeden’
(5/34)
Onderneming:
• Iedere zelfstandige uitoefening van eeneconomische activiteit.
Dus ook overheidsactiviteiten, zoals:
• Arbeidsbemiddeling en
• Ziekenvervoer
(6/34)
Overeenkomsten:
Dit begrip omvat:
• mondeling of schriftelijk vastgelegde afspraken.
• stilzwijgende afspraken.
• vrijblijvende afspraken (gentlemen’s agreements).
(7/34)
Besluiten van ondernemersverenigingen:
Bijvoorbeeld:
Een besluit van een branchevereniging dat bindend isvoor de aangesloten ondernemingen.
Onderling afgestemde feitelijke gedragingen:
Hiervan is sprake wanneer ondernemingen een uniformbeleid voeren,
• zonder overeenkomst of besluit, en
• zonder dat dit kan worden verklaard door demarktstructuur.
(8/34)
‘Ertoe strekken (...) dat de mededinging binnen degemeenschappelijke markt wordt verhinderd, beperkt ofvervalst’:
Ertoe strekken = ten doel hebben
Voorbeelden:
• Een horizontale afspraak tussen producenten omvan onderlinge prijsconcurrentie af te zien.
• Een netwerk van verticale afspraken tussenfabrikant en distributeurs dat erop gericht isbestaande prijsverschillen in de lidstaten te latenvoortbestaan.
(9/34)
‘(...) Ten gevolge hebben dat de mededinging binnen degemeenschappelijke markt wordt verhinderd, beperkt ofvervalst’:
Ten gevolge hebben = het gebeurt zonder dat dit hetdoel is
Voorbeeld:
Een afspraak, naar aanleiding van de verkoop van eenonderneming, waarbij gedurende twintig jaar deverkoper zich verplicht de koper geen concurrentie aante doen.
(10/34)
‘De handel tussen lidstaten ongunstig kunnen beïnvloeden’:
Doel hiervan is om de grens te bepalen tussen:
• het Europees mededingingsrecht en
• het mededingingsrecht van de lidstaten.
Voorbeeld:
Een prijsovereenkomst van restaurants in Amsterdamverstoort de concurrentie, maar kan de handel tussen delidstaten niet ongunstig beïnvloeden.
Daarom is deze overeenkomst:
• niet verboden door artikel 81, lid 1.
• wel verboden door het Nederlands mededingingsrecht
(11/34)
Ontheffingen op basis van artikel 81, lid 3:
Artikel 81, lid 3, maakt ontheffingen van het verbod van artikel81, lid 1, mogelijk, als aan bepaalde voorwaarden wordtvoldaan.
Voor een ontheffing komt bijvoorbeeld in aanmerking:
Een afspraak tussen ondernemingen om samen te werken aaneen onderzoek om tot aanzienlijke kwaliteitsverbetering vanhun producten te komen, als:
• Geen onnodige afspraken (zoals prijsafspraken) wordengemaakt.
• Er geen risico is dat de concurrentie wordt uitgeschakeld(bijvoorbeeld als de betrokken ondernemingen een zeergroot marktaandeel hebben).
(12/34)
Individuele ontheffing:
• Een verklaring van de Commissie dat de afspraaktussen de ondernemingen X en Y niet verboden is,omdat deze afspraak aan de voorwaarden van artikel81, lid 3, voldoet.
Vanaf 1 mei 2004 is het niet meer mogelijk om aan deCommissie een ‘individuele ontheffing’ te vragen.
(13/34)
Groepsvrijstelling:
• Een verordening, waarin de Commissie verklaart dateen bepaald type overeenkomst – bij voorbaat – istoegestaan, mits aan bepaalde voorwaarden wordtvoldaan.
Er bestaan groepsvrijstellingen voor:
• horizontale overeenkomsten (= afspraken tussenconcurrenten), en
• verticale overeenkomsten (= bijvoorbeeld afsprakentussen een fabrikant en zijn distributeurs).
(14/34)
Groepsvrijstelling voor distributieovereenkomsten(verordening 2790/1999):
Distributieovereenkomst = overeenkomst tussen eenleverancier en diens distributeurs.
Distributeurs zijn personen die:
• op eigen naam en voor eigen rekening een bepaaldproduct (in de vorm van goederen of diensten) inkopenen doorverkopen aan derden, bijvoorbeeld:
- Detaillisten
- Groothandelaren
- Importeurs
(15/34)
Op grond van verordening 2790/1999 is vrijwel allestoegestaan, als aan twee voorwaarden voldaan is:
• Het marktaandeel van (meestal) de leverancier opde relevante markt mag niet meer dan 30% bedragen.
• Er mogen geen hardcore restricties wordentoegepast. Er is bijvoorbeeld sprake van eenhardcore restrictie wanneer de leverancier dedistributeur verplicht tot een bepaalde prijspolitiekbij wederverkoop.
(16/34)
Artikel 82 van het Verdrag verbiedt:
• misbruik van machtspositie op de interne markt (ofop een wezenlijk deel daarvan), dat
1. toerekenbaar is aan één of meerondernemingen, en
2. de handel tussen de lidstaten ongunstig kanbeïnvloeden.
Enige begrippen in artikel 82 die nadere uitlegverdienen:
• Toerekenbaar aan één of meer ondernemingen
• Misbruik van machtspositie op de interne markt (ofop een wezenlijk deel daarvan)
(17/34)
Toerekenbaar aan één of meer ondernemingen:
Artikel 82 kan worden toegepast op
• één onderneming, of
• meer ondernemingen (die een collectievemachtspositie bezitten).
(18/34)
Misbruik van machtspositie op de interne markt (of opeen wezenlijk deel daarvan):
Om te bepalen of hiervan sprake is, moeten de volgendevragen worden beantwoord:
• Wat is de relevante productmarkt?
• Wat is de relevante geografische markt?
• Is er sprake van een machtspositie op de aldusgevonden markt?
• Is er sprake van misbruik van deze machtspositie?
(19/34)
De relevante productmarkt:
bestaat uit producten die door de consument wegens
• hun eigenschappen,
• hun gebruik en
• hun prijs
als gelijksoortig worden beschouwd.
(20/34)
De relevante geografische markt:
De relevante geografische markt is het gebied, waarin
de concurrentievoorwaarden voor het betrokken productvoor alle handelaren vergelijkbaar zijn.
Artikel 82 is alleen geschonden als het geografischgebied bestaat uit:
• de gemeenschappelijke markt of
• een wezenlijk deel van de gemeenschappelijkemarkt.
(21/34)
Machtspositie:
• Een zeer aanzienlijk marktaandeel (= marktaandeel vanmeer dan 50%) op de relevante markt, levert op zichzelfhet bewijs op van een machtspositie.
• Een aanzienlijk marktaandeel (marktaandeel van meerdan 30%, maar niet meer dan 50%) levert slechts hetbewijs van een machtspositie op in samenhang metandere factoren (zoals het marktaandeel vanconcurrenten).
(22/34)
Misbruik van machtspositie:
Voorbeelden van misbruik van machtspositie:
• Het opleggen van onbillijke voorwaarden aan eenafnemer, zoals een exportverbod.
• Een leveringsweigering (bijvoorbeeld om eenafnemer te straffen die zich niet houdt aan deonbillijke voorwaarden van de leverancier).
(23/34)
Verordening 1/2003:
De Commissie is de rol van Europesemededingingsautoriteit toebedeeld. Dit betekent dat deCommissie is belast met:
I. het opsporen van inbreuken op artikel 81 en 82.
II. het nemen van maatregelen om geconstateerdeinbreuken te beëindigen.
III. het bestraffen van geconstateerde inbreuken.
(24/34)
I. Het opsporen van inbreuken op artikel 81 en 82:
De Commissie beschikt over omvangrijkeopsporingsbevoegdheden, zoals:
• de bevoegdheid om inlichtingen te vragen (of bijbeschikking te eisen).
• de bevoegdheid om inspecties bij ondernemingenen ondernemersverenigingen en zelfs in woningenen vervoermiddelen te verrichten.
(25/34)
II. Het nemen van maatregelen om geconstateerdeinbreuken te beëindigen:
Als een inbreuk op artikel 81 of 82 van het Verdrag dooronderneming Z is vastgesteld, kan de Commissie:
• Onderneming Z – bij beschikking – verplichten ombinnen een bepaalde termijn aan de vastgesteldeinbreuk een einde te maken.
• Een dwangsom opleggen voor iedere dag datonderneming Z niet aan deze verplichting voldoet (nahet verstrijken van de gestelde termijn).
(26/34)
III. Het bestraffen van geconstateerde inbreuken:
• De Commissie kan een hoge geldboete opleggen alsstraf voor een gepleegde inbreuk op artikel 81 of 82.
• De hoogte van deze boete is maximaal 10% van detotale omzet uit het voorafgaande boekjaar van dieonderneming.
(27/34)
Concentratieverordening 139/2004:
Deze verordening belast de Commissie met preventieftoezicht (= toezicht vooraf) op:
Concentraties met een communautaire dimensie.
(28/34)
Concentraties:
• Fusies,
• Overnames,
• Vorming van een gemeenschappelijke onderneming(joint venture).
Communautaire dimensie:
• Wanneer zeer grote ondernemingen totconcentratievorming overgaan met gevolgen voor deinterne markt.
(29/34)
Aanmeldingsplicht:
Concentraties met een communautaire dimensie moetenworden aangemeld bij de Commissie:
• Aanmelding dient plaats te vinden voordat deconcentratie tot stand wordt gebracht.
• Na aanmelding gaat de Commissie beoordelen of deconcentratie al dan niet verenigbaar is met de internemarkt.
(30/34)
Concentratie moet verenigbaar zijn met de internemarkt:
Een concentratie is onverenigbaar met de interne marktwanneer de concurrentie op de interne markt (of eenwezenlijk deel daarvan) duidelijk wordt belemmerd.
Dit is met name het geval wanneer:
• Een machtspositie in het leven wordt geroepen, of
• Een reeds bestaande machtspositie wordtversterkt.
(31/34)
Sancties:
Artikel 7 van de verordening verbiedt om eenconcentratie (met communautaire dimensie) tot stand tebrengen zolang deze:
• niet is aangemeld, en
• niet met de gemeenschappelijke markt verenigbaaris verklaard.
Ondernemingen die deze regels overtreden, riskeren eenboete van maximaal 10% van de totale jaaromzet van debetrokken onderneming.
(32/34)
Verstoring van de concurrentie door de lidstaten:
1. Lidstaat X kan de concurrentie beperken door bij wet eenhoge prijs voor bepaalde producten (van particuliereondernemingen) vast te stellen.
Dit is in strijd met artikel 10 (het beginsel vangemeenschapstrouw).
2. Lidstaat X kan de concurrentie verstoren wanneer hettoestaat dat door lidstaat X gecontroleerde ondernemingenzich niet aan de regels van de artikelen 81 en 82 houden.
Dit is verboden door artikel 86.
3.Lidstaat X kan de concurrentie vervalsen door staatssteunte verlenen aan onderneming Y.
Dit is verboden door artikel 87, lid 1.
(33/34)
Rechtsbescherming:
Artikel 230, alinea 4, biedt onderneming X demogelijkheid om beschikkingen van de Europeseinstellingen aan te vechten, met name:
• Een tot onderneming X gerichte beschikking van deCommissie.
• Een tot onderneming Y gerichte beschikking van deCommissie, waardoor onderneming X rechtstreeks enindividueel geraakt wordt.
(34/34)