PowerPoint-presentatie

Het achtkant

Meer

Leven

Groninger

Molens

Een project van het Groninger Molenhuis

Het achtkant

In deze presentatie zie je op welke manier een achtkant wordt gebouwd.

Natuurlijk kent elke molenbouwer zijn eigen aanpak, maar in grote lijnen komt hetovereen met de gangbare praktijk.

Je kunt op een eenvoudige manier volgen hoe de constructie – die er op het eerstegezicht ingewikkeld uit ziet – langzaam aan tot stand komt.

In de lesstof komen de namen van de onderdelen overeen met het cursusboek.

Dit deel van de molen komt in deze presentatie

aan de orde:

Van buiten gezien…….

… en van binnen gezien, in skeletvorm.

Dat wil zeggen: als we het hebben over

een achtkante bovenkruier – grondzeiler.

Wat we daar mee bedoelen komt bij

de volgende theorielessen aan de orde.

In deze presentatie leer je alle onderdelen

van deze molen kennen en de manier

waarop één en ander in elkaar wordt gezet.

Het ondertafelement:

Dit onderdeel vormt de basis waar de molen op wordt gebouwd. Het bestaat uit 8 zware balken die opde hoeken met elkaar zijn verbonden door een houtverbinding. Tevens wordt het gebruikt om de veldenvan de molen verder uit te zetten.

De tafelementstukken worden hier met een rechte liplas in elkaar bevestigd. Soms wordt een haaklas gebruikt.

Die laten we straks nog zien.

Achtkantstijl.

Niet elke molen heeft een ondertafelement!

Soms worden de achtkantstijlen koud op

stiepen (gemetselde steunen) geplaatst.

Bij de start van het oprichten van een achtkant maakt de molenmaker gebruik van mallen. Een rechteachtkantstijl past hier in onder de juiste hoek: 22,5 0

Mal, met rechthoekige

inkeping onder een

hoek van 22,5 0

Achtkantstijl (doorsnede)

De mallen worden vooraf

geheel waterpas

op de werkvloer uitgezet.

Ouderwetse

slangwaterpas

Rekenkundigen onder jullie vragen zich mogelijk af: waarom staan die achtkantstijlen bij het makenvan een molen in een mal van 22,5 0 ?

Een cirkel is 360 0 delen door 8 geeft toch 45 0 ?

Jawel, maar dan hebben we

het over het veld van deachtkantconstructie, als staand vlakten opzichte van de cirkel.

Aangezien de stijl naar het midden isgericht, staan de stijlen binnen hetgebint ten opzichte van dewaterpaslijn onder een hoek van22,5 0

in het liggend vlak.

45 0

22,5 0

De molenbouwer moet in de gaten houden met welke stijl hij bezig is. Want de bevestigingspunten van delegeringsbalken zitten op vier achtkantstijlen op een andere plaats; namelijk iets hoger.

De legeringsbalken zijn niet half om half in

elkaar gekeept, maar slechts enkele centimeters.

De basis van het achtkant wordt gevormd door twee gebinten. De overigestijlen, legeringsbalken en korbelen worden hier aan en op bevestigd.Daarom zijn dit ook de LOSSE legeringsbalken. De achtkantstijlen enkorbelen worden niet ´los´ genoemd. Op de volgende tekeningen kun jedat goed zien…

Nu worden de VASTE legeringsbalken en de korbelen

m.b.v. pen- en gatverbindingen aangebracht.

Hier zie je het resultaat: we noemen diteen “gebint”. Na het eerste volgt hettweede gebint en kan het achtkant verderworden opgetuigd.

Dan wordt veld na veld het achtkant geconstrueerd. Daarbij maakt men de veldkruisen, veldregelsen hondsoren te pas.

De kepen komen op de juiste positie…

Tenslotte de kardoeshouten

Als zo’n veld gereed is wordt het uit elkaar genomen en behoudt men één van de achtkantstijlen alsbegin voor het volgend veld.

Hup…

Hup…

Hup…

Hup…

Hup…

Hup…

En begint het van voren af aan. Totde acht velden gereed zijn!

In de werkplaats van de molenmaker wordt de molen dus als een bouwpakket gemaakt. Daaromzie je ter plaatse van de houtverbindingen ook een codering, meestal in de vorm van Romeinsecijfers. Je zag het al eerder aangegeven bij het bouwen van een gebint.

Als alles klaar is dan wordt de molen op de bouwplaats opgericht. Vroeger met behulp vankaapstanders en menskracht. Tegenwoordig doen we dat met een kraan.

Zo gaat men tijdens het oprichten te werk.

Op de bouwplaats ligt het ondertafelement al gereed.

Eerst worden de gebinten geplaatst

en tijdelijk met kabels of touwen

overeind gehouden:

Even een bovenaanzicht om te

zien wat nu klaar is:

achtkantstijl

vaste

legeringsbalk

gebint

bovendiameter

ondertafelement

Dan worden de losse legeringsbalken geplaatst.

Het geheel krijgt zo al aardig verband

en daarmee stevigheid.

Nu de rest van de legeringsbalken

plaatsen.

De korbelen kunnen

nu met pen- en

gatverbinding worden

bevestigd. Hier tonen

we dat voor de in de

tekening aangebrachte

losse legeringsbalken.

Er worden twee stijlenuitgewerkt in deze tekening.

Als de korbelen zijn

bevestigd worden de

achtkantstijlen één voor één

geplaatst.

De korbelen zijn reeds aan de

losse legeringsbalken

bevestigd met toognagels.

Een tijdelijk aangebrachte

plank houden de korbelen

in de goede stand. Na het

aanbrengen van de

achtkantstijlen kunnen die

planken er weer af.

. .

Een bovenaanzicht waarop alle achtkantstijlen

en legeringsbalken bevestigd zijn:

bijgeplaatste

achtkantstijlen

De legeringsbalken

worden ook wel bintbalken

genoemd.

losse

legeringsbalken

Het opengewerkte zijaanzicht

ziet er als volgt uit:

duisplanken

Nu kunnen de overige onderdelen

van het achtkant aangebracht worden.

veldkruisen

scheggen

kruiring

uitbrekers

kardoeshout

veldmuren

boventafelement

hondsoren

Het achtkant is nu nog niet compleet.

Nu worden de veldregels geplaatst..

(Je ziet ook de achtkantstijlen en

veldkruisen aan de voorzijde

ingetekend).

veldregels

Er zijn echter afwijkingen

in de bouw van het staande werk

mogelijk. Deze molen

ziet er bijvoorbeeld zo uit:

twee ! lagen

legeringsbalken

sterk tegenover

elkaar

verspringende

veldkruisen

hier geen

veldregels

Een onderbouw van steen en vangepotdekseld hout.

veldstijlen

De vorige tekening toonde deconstructie van het achtkant van

een molen. Zo´n achtkant wordtna plaatsing bekleed.

Eerst zie je de constructie vanuitdeze hoek. Na een klik met jemuis volgt de buitenzijde van demolen.

Let op de stiepen en de mooieafwerking van de gepotdekseldeplanken in de hoeken.

Deze presentatie is gemaakt met behulp vanfoto´s van de Krimstermolen te Zuidwolde, die in1976 werd verplaatst van het Kardingermaar (teEllerhuizen) naar het Boterdiep bij Zuidwolde.

Het boventafelement.

Het is eigenlijk gelijk aan het

ondertafelement.

Kijk naar de volgende opbouw:

De stijl met scheg wijkt hier iets terug.Dit om ruimte te laten voor een rietlatwaardoor een betere overgang naarde stijl wordt verkregen. Dat is niet bijelke molen zo.

Roosbout met kram,

verbindt het tafelement aande stijlen.