Taalverschuiving en taalbehoud in Europa: eenkijk op de situatie van autochtonetaalminderheden
Jeroen Darquennes
(Pluri-LL, FUNDP, Namur)
Taaldiversiteit
GeographischeGroßregion
Gesamtzahlder Sprachen
Anzahl der Mio-Sprachen
Anzahl derkleinerenSprachen
Anzahl derZwergsprachen
Welt
6 417
273 (4,2%)
4 162 (64,8%)
1 982 (30,8%)
Asien
1 906
126 (6,6%)
1 549 (81,3%)
231 (12,1%)
Afrika
1 821
92 (5,1%)
1 607 (88,2%)
122 (6,7%)
Pazifik
1 268
1 (0,1 %)
507 (40,0%)
775 (61,1%)
Amerika
1 013
10 (0,9%)
428 (42,2%)
575 (56,7%)
Australien*
266
11 (4,2%)
255 (95,8%)
Europa
143
48 (33,6%)
72 (50,4%)
23 (16,0%)
*ohne Englisch
(Haarmann 2006, 326)
Taaldiversiteit in Europa
Taalminderheden
Bekend
Minder bekend
Catalanen (ES): ca. 4.000.000
Kaschuben (PL): ca. 200.000
Basken (ES): ca. 515.000
Slovenen (HU): ca. 4.200
Welshmen (UK): ca. 575.000
Lijflanders (LV): ca. 100
Friezen (NL): ca. 450.000
…
…
Bron: Haarmann 2002, Extra/ Gorter 2009
Taalgemeenschap = ‘taalminderheid’
andere taal en cultuur t.o.v. omringende meerderheid taalminderheid
verschil in sociale status en machtspositie t.o.v.omringende meerderheid taalminderheid
verschillen in sociale status en machtspositieweerspiegelen zich in
geringere status en geringer prestige
geringere graad van institutionalisering enlegitimering van minderheidstaal t.o.v.meerderheidstaal
Taalverschuiving
Gevolg: uiteenlopende vormen van taalverschuiving
d.w.z.: intergenerationele afname van gebruik vanminderheidstaal (ten voordele van meerderheidstaal) inenkele of meerdere publieke, semi-publieke en/of privatetaalgebruiksdomeinen
Taalverschuiving = non-lineair proces
In vele gevallen:
vitaliteit rust op schouders van de oude(re) generatie
nauwelijks sprake van intergenerationele continuïteit
Taalbehoud
Hoe streven naar taalbehoud?
bron van inspiratie: taalbeleid en taalplanning in …
Catalonië
Baskenland
Wales
…
Taalpolitiek, taalbeleid, taalplanning: 3 dimensies
Corpusdimensie
Codificatie, standaardisering en/of modernisering vanlexicon, grammatica en orthografie
Statusdimensie
Sociale status en functionele verspreiding van een taal (nietnoodzakelijk verbonden met toename van aantal sprekers)
Taalverwervingsdimensie
Toename van het aantal sprekers
succes van taalbeleid / taalplanning
combineren van complementaire ‘top-down’ en ‘bottom-up’maatregelen op micro-, meso- en macroniveau
SMiLE-studie (Support for Minority Languages in Europe),benadrukt drie voorwaarden …
Capacity (competenties)
Opportunity (taalgebruiksmogelijkheden)
Desire (wil / verlangen)
Taalbeleid / planning berust op (consensus m.b.t.) …
opmaken van balans
identificeren van noden
koppeling van noden aan doelstelingen
uitwerken van stappenplan om doelstellingen te bereiken
formuleren van evaluatiecriteria om effectiviteit vanmaatregelen te toetsen / maatregelen bij te sturen
Strategieën (voorbeelden)
Competenties (capacity)
Rol van het onderwijs (levenslang leren)
Immersie
CLIL / EMILE
Education plurilingue / didactique intégrée
…
Taalgebruiksmogelijkheden (opportunity)
aanbod vraag
aanbod gericht op
voor de hand liggende domeinen: publieke administratie,justitie, gezondheidszorg, cultuur, radio & tv
‘alternatieve’ domeinen: regionale / lokale economie;‘nieuwe’ (sociale) media
Wil / verlangen / identificatie (desire)
streven naar prominente plaats voor minderheidstaal indeelgebieden van samenleving die brede lagen van debevolking aanspreken
zich hoeden voor al te agressief, opzichtig en artificieelpromoten van minderheidstaal
Vooruitzichten
“The difficulties of language maintenance are by now very well known,but the central justification for emphasising greater holisticperspectives is that maintenance and revitalisation efforts rely onmuch more than language, education and culture. And yet too few ofour language planning agencies are really able to grapple with themultifaceted elements required, being limited to social mobilisationprogrammes, educational activities and marketing campaigns. Hencethey are bereft of any structural, and hence lasting, influence on issuesof mainstream economic growth, regional development policy, labourmigration, investment strategies and the like, all of which influence thevitality (or morbidity) of language networks and communities. Languageplanners conventionally cite the extra-linguistic impediments toeffective policy implementation, but rarely engage such factors headon, presuming that they fall within the remit of other professionaldisciplines.” (Williams 2008: 126).
Bibliografie
Extra, Guus/ Gorter, Durk (2009): Regional and immigrant minoritylanguages in Europe. In: Hellinger, Marlis/ Pauwels, Anne (eds.):Handbook of Language and Communication: Diversity and Change.Berlin: de Gruyter, 15-52.
Grin, François et al. (2002): Support for Minority Languages in Europe.Brussels: European Commission.
Haarmann, Harald (2002): Kleines Lexikon der Sprachen. VonAlbanisch bis Zulu. München: C.H. Beck.
Haarmann, Harald (2006): Weltgeschichte der Sprachen. München:C.H. Beck.
Williams, Colin H. (2008): Linguistic minorities in democratic context.Basingstoke: Palgrave Macmillan.