Windenergie als casus

Democratie en rechtsstaat

Bij windenergie gaat het om meer danwindenergie!

Waar maakt die man zich druk over?

•1. Over zin en onzin van windenergie - 6000 MW in 2020

•Persoonlijk: te duur voor wat het oplevert, niet toekomstvast

•NLVOW: democratisch besloten - dat accepteren als fait accompli

•2. Vooral: over de aanpak van (vooral) het Rijk

•Hierna: op gespannen voet met democratische waarden

•Hierna: aantasting van kernelementen rechtsstaat

•3. Bovenal over noodzaak van (radicaal) andere aanpak

•Windenergie nagel aan de doodkist van verduurzaming

•En dat voor iets dat (hoogstwaarschijnlijk) niets/weinig oplevert

Windenergie, het Rijk en democratie

•Kern: machtsgreep door het Rijk - met legale middelen

•Ten eerste: via Crisis- en Herstelwet van 2010

•Windprojecten onder werking wet op basis dubieuze motivering

•Wijziging bevoegdheidsverdeling Elektriciteitswet: Rijk almachtig

• Ten tweede: via Rijkscoördinatieregeling

•Zinvolle regeling in democratie met getrapte bestuurslagen

•Vraag is wel: gebruik voor windenergie terecht of niet?

•Nooit eerlijk en overtuigend verhaal over nut en noodzaak

•Nooit democratisch besluit over inzetten RCR voor windenergie

Impact CHW en RCR op democratie

•Gemeenten

•Slechts bevoegd gezag voor project < 5 MW

•Afgewezen ontwikkelaar in “beroep” bij provincie

•Provincie moet inpassingsplan maken (tenzij …..)

•Gemeente mag gedurende 10 jaar niet afwijken

•Niet bevoegd tot vaststellen lokale geluidsnormen

•Rijk knijpt rest-bevoegdheid tot maatwerkvoorschriften af

•Gemeenten loopjongen/-meisje van Rijk en/of provincie

Impact CHW en RCR op democratie

•Provincies

•Slechts bevoegd gezag voor projecten > 5 MW en < 100 MW

•Gebonden aan afspraken IPO-akkoord over xx MWs in 2020

•Provincie moet inpassingsplannen maken (tenzij …..)

•Als provincie in gebreke blijft: Rijk neemt over met RCR

•Provincies hulpkrachten van het Rijk

•Overall beeld

•Democratische bestuurslagen dichtst bij bevolking buitenspel

•Tweede Kamer te ver weg voor lokale problemen

Windenergie, het Rijk en de rechtsstaat

•Kern: repressie van burgers, lokaal bestuur en rechters

•CHW en RCR als (legale) instrumenten

• Aantal CHW bepalingen over naar nieuwe Omgevingswet

•Invoering beoogd in 2018

•Wet zelf door Tweede Kamer

•Vanaf nu discussie over AMvB´s en andere uitvoeringsbesluiten

Impact CHW en RCR op de rechtsstaat

•Burgers

•Inpassingsplan en vergunningen/vrijstellingen in één pakket

•Dus geen zienswijzen per onderdeel, maar voor het geheel

•Geen zienswijze indienen = later geen mogelijkheid van beroep

•Bij later beroep geen wezenlijk nieuwe argumenten

•Bij RCR of PCR: geen mogelijkheid van bezwaar bij bestuursorgaan

•Bij RCR of PCR: geen beroep op rechter in twee instanties

•Daarnaast

•Bij Raad van State: nooit enig concreet resultaat

•Dit door (onnodig) restrictieve interpretatie van mandaat

Impact CHW en RCR op de rechtsstaat

•Lokaal bestuur

•Loopjongen (gemeentes) of hulpkracht (provincies) van het Rijk

•Daarnaast rechtsstatelijk: geen beroep tegen hoger bestuursorgaan

•Rechters

•Rechter in eerste aanleg buitenspel

•Strakkere termijnen en kaders

•Meer ruimte om te passeren

•Meer ruimte herstel formele fouten

EN DAT ALLEMAAL VOOR EEN ZAAK WAARVAN NUT ENNOODZAAK NIMMER OVERTUIGEND IS AANGETOOND

DAAR KAN IK MIJ DUS DRUK OVER MAKEN

Wat doe je er aan?

•In principe keuze uit twee opties:

•Actie voeren of

•Onderhandelen

•Actie voeren: 140 (?) lokale actiegroepen

•In verzet tegen plannen voor windparken

•Kracht: geen compromissen - “all or nothing”

•Risico: lege handen als het toch doorgaat.

•Onderhandelen: NLVOW

•In verzet tegen in de steek laten van omwonenden

•Kracht: binnenhalen van concrete resultaten

•Risico: afglijden naar mede-ontwikkelaar

Wat doe je er aan?

•Allebei nodig - vakbeweging: cao afsluiten èn actie voeren

•Wat doet NLVOW?

•Steun actiegroepen - informatie en kennis, op afroep

•Steun gemeentes - informatie, kennis, soms ter plekke

•Steun (groepen van) omwonenden - bewonersoverleg (nu: 6 x)

•Lobby Den Haag - andere aanpak, geluidsnormen, compensatie

•Publicaties - gedragscode, binnenkort boek over windenergie in NL

•Juridische acties - schande-gevallen - OESO: Eneco, RWE, Vattenfal

•Juridische acties - Aarhus klacht tegen de Staat in Genève en in Brussel

(En dat met een paar vrijwilligers en geen cent te makken)

Wat wil je er nog meer aan doen?

•Volgend jaar belangrijk jaar

•Evaluatie Energieakkoord

•Nationale energieverkenning (december rapport; 2016 discussie)

•Kernvragen windenergie

•Wat gaat Rijk doen als 6000 MW in 2020 niet gehaald wordt?

•Wat wil Rijk met windenergie na 2020 (14%) en voor 2023 (16%)?

•Gaat Rijk door op oude voet of kiest Rijk voor andere aanpak?

•Inzet NLVOW

•Proces: stem geven aan rechten en belangen omwonenden/platteland

•Inhoud 1: Decentraliseer doel en niet middel

•Inhoud 2: Windenergie: op zee of in buitenland

Wat doe je eraan? Casus klacht Aarhus

•Verdrag van Aarhus van 1998

•Onder vlag VN Europese Economische Commissie voor Europa in Genève

•Uniek: ook burgers kunnen klacht indienen bij de Commissie vanToezicht (“Compliance Committee”)

•Gaat over milieu en heeft drie pijlers

•Toegang van burgers tot milieu informatie

•Toegang van burgers tot besluitvorming over milieu-zaken

•Toegang van burgers tot de rechter bij milieu-geschillen

Klacht Aarhus: toegang tot milieu-informatie

•Klacht stelt en onderbouwt:

•Dat Staat burgers eenzijdig en soms onjuist informeert

•Dat Staat niet alle noodzakelijke informatie verstrekt

•Dat Staat burgers niet op passende wijze bijstaat

•Precedent: eerdere uitspraak Nationale Ombudsman

Klacht Aarhus: toegang tot besluitvorming

•Klacht stelt en onderbouwt:

•Dat Staat burgers niet tijdig betrekt als alle opties nog open zijn

•Dat - integendeel - Staat pas inspraak geeft als alles is beklonken

•Dat beleid in besloten gremia - “by invitation only” - wordt ontwikkeld

•Dat dit ook geldt voor besluiten over concrete windenergieprojecten

•Dat inspraak nooit heeft geleid tot enige echte aanpassing van plannen

Klacht Aarhus: toegang tot de rechter

•Klacht stelt en onderbouwt:

•Dat windenergiezaken nooit materieel voordeel voor klagers opleverden

•Dat de Raad van State zich al te lijdelijk opstelt t.a.v. de feiten

•Dat de Raad van State te terughoudend is bij het toetsen van besluiten

•Dat de Raad van State burgers als zwakkere partij nooit handje helpt

•Precedent: EHRM uitspraak in vreemdelingen zaken

•Bij Raad van State: “virtually no chance of succes”

Tenslotte …

•In Nederland ongetwijfeld grotere en belangrijkere zaken aan de orde, maar ..

•Windenergie gaat in wezen gebukt onder hetzelfde regime als bij Groningsaardgas: besloten club, niet open voor kritiek, elkaar de bal toespelen

•Windenergie gaat om meer dan windenergie - het gaat ook om democratie enrechtsstaat en een wijze van besturen - top down, burger als tegenstander

•Rijk gaat daarin ver - schade democratie en rechtsstaat gezien als “collateraldamage” voor hoger doel?

•Waarvan nut en noodzaak nooit bewezen zijn!

En dus:

AUX ARMES CITOYENS,

FORMEZ VOS BATAILLLONS.

MARCHONS! MARCHONS!