PowerPoint-presentatie

Karakteristieken vanvertelvaardigheid bij jonge kinderenmet een stoornis op het autistischespectrum

Kino Jansonius ACLC UvA Amsterdam

Mieke Ketelaars sociale wetenschappen RU Leiden

Autisme

•Aangeboren, 90% erfelijke neurologischbepaalde ontwikkelingsstoornis

•De stoornis kan (nog) niet genezen worden

•1 op 200 mensen (alle vormen) en 1 op 1000mensen klassiek autisme. 1:4 is vrouw. Mannenoververtegenwoordigd .

•Toename autisme door verbeterdeonderkenning; ASS impliceert nu ook Asperger;meer bekendheid bij de bevolking

Aspecten belang voor ons klinisch linguïstische werk

•Contactstoornis

•onvoldoende Theory of Mind (niet in staat totveronderstellingen over de wereld van de ander)

•onvoldoende wederkerigheid; eenzijdig over zichzelfpraten, over eigen interesses; ander slecht begrijpen

•Nauwelijks oogcontact

•Emotionele stoornis

•gebaren en gezichtsuitdrukkingen niet begrijpen

•Communicatie

•letterlijk een woord opvatten, gezegden niet begrijpen

•spreken met vreemde, hoge en/of schrille stem

Aspecten belang voor ons klinisch linguïstische werk

•Interesse voor slechts een of twee onderwerpen,rigiditeit in activiteiten, gedachten.

•Repetitief in voorkeur, handeling, gesprek,denken

•Niet in staat op iets te anticiperen. De wereld isonvoorspelbaar, maakt angstig

•Soms teveel fantasie (wat ook angst geeft)

•Uitzonderlijk goed verbaal werkgeheugen

•Echolalie

Diagnostisch relevant

•Klassiek autisme: late start taalontwikkeling, geenoogcontact, wiegen of fladderen

•Asperger: taalontwikkeling geeft geen zorgen, welcommunicatie. Afgemeten, plechtig spreken, moeite metfiguurlijke taal

•Meeste kinderen goede (hoge) intelligentie, 20% (?)verstandelijk gehandicapt

•RTNA goed onderzoeksinstrument voor hen. Hier BVT

1. Er was eens een heel ondeugende bus. Op een dag wilde de buschauffeur met zijn bus gaanrijden. Maar die was kapot. Dus moest de buschauffeur zijn bus eerst re pa re ren. Enterwijl die buschauffeur daarmee bezig was, besloot die bus der vandoor te gaan! Hijschoot over de weg.

2. Eerst reed hij naast een trein.Ze trokken gekke bekken naar elkaar en deden wie het hardstekon rijden. Toen moest de bus alleen verder, omdat de trein een tunnel in tufte. De bus reedsnel de stad in, waar hij een politieagent tegenkwam, die op zijn fluitje blies en schreeuwde:Stop bus! Maar die on-deugen-de bus trok zich daar niets van aan.

3. Hij scheurde de stad uit, het veld in. Hij zei: Ik heb er genoeg van om op de weg te rijden. Dussprong hij over een hek. Hij kwam in een weiland terecht, waar een koe stond. Boe-oe loeide dekoe: Ik kan mijn ogen niet geloven.

4. De bus racete gewoon verder, naar beneden, de heuvel af. Opeens zag hij onder aan de heuveleen meertje. En hij probeerde meteen te remmen. Maar Oh! hij wist niet hoe zijn remmenwerkten. Dus viel hij met een Plons! in het water en bleef in de modder steken. Ein de lijkvond de buschauffeur zijn bus terug en belde een takelwagen om de bus uit de modder tetrekken. En de takelwagen zette de bus weer op de weg terug. De buschauffeur was reuze blijzijn bus weer te zien. En de bus beloofde dat hij er nooit meer alleen vandoor zou gaan.

Bus Verhaal Test RTNA waarden

Totaal aantal uitingen van het kind

Kwaliteit van informatieoverdracht: semantiek score

ML5LU: syntactische score

onderschikkende bijzinnen: semantisch-syntactisch-pragmatische (cohesie) score

Kwalitatieve analyse plotstructuur

Introductie personages

Actie

Plaats, tijd, hoedanigheid

Emotionele respons

Totaal

Setting

ٱ bus S2

ٱ chauffeur S3

ٱ tijd S1

Initiërendegebeurtenis

ٱ repareren I2

ٱ ervan I3

door gaan

ٱ kapot zijn I1

Episode 1

ٱ naast een trein P1

ٱ wedstrijd doen P2

ٱ tunnel in

Episode 2

ٱ agent tegenkomen P5

ٱ stop roepen P6

ٱ stad in P4

ٱ stad uit,

veld in P7

Intermezzo

ٱzat zijn R1

Episode 3

ٱ er was een koe P9

ٱ in weiland

komen P8

ٱ van heuvel

af gaan P10

Episode 4

ٱ een meertje zien P11

ٱ in water

vallen P12

Uitkomst

ٱ de bus vinden U1

ٱ takel bellen U2

ٱ takel zet bus op weg terugU3

Moraliteit

ٱbeloven M

ٱ blij zijn R2

Totaal

/24

= %

Percentage hoofdzaken en bijzakenper leeftijdsgroep (Ketelaars 2010)

Pragmatiek

Percentage ruis per leeftijdsgroep

Pragmatiek

% Impliciete referenten

$C:\Users\Public\Documents\Renfrew\london-bus.gif$

Verhaal van Hidde 7;09 jaar

•E bu < de b>. Er was eens een ondeugend bus. De bus#chauffeurhad een kapotte auto. <De en> maar de auto deed net zo, dat hijkapot was. Hij maakte. Hij riep. Hij wilde repareren. Maar hij rijdtgewoon door. Riep: Wacht! {En} de trein,< rein eh>. Maar hetwas < # eh> een kolige trein. {En} <t> de bus {hij} zegt {aha] et slometrein. Wacht maar af. {Haha}. Wacht maar af, zegt te. De deur gaatdoor een tunnel <maar> en wou geen wedstrijdje terug. Hij ziet###… {Daar liep eens een vogel rond} (H gaat riedeltje zingen).Maar de politie zegt stop met # rijden. De <de> bus rijdt # verder.{En} het is wel een hele leuke bus. {Ach} wat is die weg ###…. {En}gaat die over de hek springen. {Hoeidoei!}. Een bus op een wei. Das vreemd. Maar ik zeg maar haaai! De bus zag een rivier en dachtdat hij kon zwammen (zwemmen). Hij gaat in het water. {En} die kanniet verder rijden. De buschauffeur had et gevonden. De busver #haalt een takelwagen De bus was uit de modder. De bus gaat rijden.Maar de <busjef # de> bus vindt het niets aan. {En} het was eendonder. Nu moet hij altijd <nu> iemand ophalen. {En} ze leefden noglang en gelukkig!

Uitslagen Hidde

RTNA waarden

•Aantal uitingen hoog97e percentiel

•Taalinhoud semantiek20e percentiel, te laag

•Woordvinding moeilijk

•Taalvorm ML5LU

10e percentiel, te laag

•Onderschikking

10e percentiel, te laag

Taalgebruik plotstructuuranalyse

•% pijlers van het verhaal

54% (“norm” is 65%)

•% bijzaken van het verhaal

15% (“norm” is 45%)

•% ruis, “irrelevante”uitingen, bijna allen Ruis 2

57% (“norm” is 10%)

•Cohesie en coherentieafwijkend, hier nog geenanalyse

•Relatief weinig implicietereferenten (4) (“norm 18%)

Vraagstelling

Gegeven de RTNA variabelen op vlak van taalinhoud, taalvorm entaalgebruik waarvan we (percentiele) waarden bezitten (Jansonius e.a.2014, 2016)

•Vertoont de groep ASS (26 pp verspreid over de leeftijd 6;00 tot10;00 jaar, cross-sectioneel) specifieke uitval

•Zo ja is dit beeld vergelijkbaar met PLI (Ketelaars 2010)(75 pp, 5;00-8;00 jaar, 3 metingen)

•PLI bij 4;00 jaar door Ketelaars onderkend met CCC en meningleerkrachten, t.w.

•Sociaal-emotionele problemen

•Taalproblemen op pragmatisch vlak

•Structurele taalproblemen

PLI raakt aan ASS (10% van de pp; relatie met ADHD (75% van de pp)

Autistische kinderen deze studie

•26 pp als ASS gediagnosticeerd

•Curium Oegstgeest, Berg & Bos School Bilthoven, Kentalis SintMarie en SO de Horst Eindhoven)

•Hier te kleine plukjes kinderen, geen conclusies te trekken

•Leeftijd 6;00 tot 10;00 jaar te beoordelen met RTNA(Jansonius e.a. 2014, 2e druk 2016);

•6;00-8;00 te beoordelen met voorlopige waarden pragmatiekbij vertellen (Ketelaars 2010 vijf tot achtjarigen).

•Normering busverhaal plotanalyse wordt nu pas ter handgenomen (Jansonius e.a.).

Van de 26 pp slechts 7 kinderen (27%) die op alle variabelen vantaalinhoud en taalvorm goed scoorden (in het normale bereikvan 25e-75e percentiel en hoger) verspreid over alle leeftijden

Dezelfde 7 kinderen scoorden ook adequaat op pragmatiekvertellen: percentage plotstructuurcomponenten, bijzaken enruis. Story grammar en bijzaken (relevante uitingen) voldoendetot hoog, ruis opvallend weinig aanwezig.

Bij deze kinderen geen sprake van echolalie (letterlijke teksthoor je met de prosodie van de onderzoeker die nadrukkelijkaccenten legt en zeer melodisch spreekt)

Vertoont de groep ASS (26 pp verspreid over de leeftijd 6;00 tot10;00 jaar, cross-sectioneel) specifieke uitval

73% valt uit op de taalvariabelen uitingen, semantiek en zinslengte

Heel veel uitingen (hoogste percentiele waarde) bij 6kinderen (23%) over alle leeftijden heen

extreem weinig uitingen (laagste percentiele waarde 10kinderen (38%), over alle leeftijden heen, Weinig uitingen 12%

op het vlak van de semantiek uitval bij 13 (50%) kinderen(laagste percentiele waarde). Te weinig begrippen wordenverwoord

11 kinderen (42%) vallen uit op zinslengte (laagstepercentiele waarden). Hun zinnen zijn tekort

De kinderen met laagste waarden zijn meestal op alle RTNA variabelenlaag, zoals de beste kinderen hoog scoorden op alle RTNA variabelen.Met stijgende leeftijd geen verbetering op de RTNA variabelen

Grote variabiliteit in de groep kinderen met ASS, extreme waarden

Vertoont de groep ASS (26 pp verspreid over de leeftijd 6;00 tot 10;00 jaar,cross-sectioneel) specifieke uitval

Vertoont de groep ASS (26 pp verspreid over de leeftijd 6;00 tot 10;00 jaar, cross-sectioneel) specifieke uitval. Groepsgemiddelden

Onze waarden75 pp

% plotcompo-nenten

% bijzaken

% ruis

Vierjarigen

39%

35%

20%

Vijfjarigen

50%

39%

15%

Zesjarigen

55%

45%

12%

Zevenjarigen

65%

45%

10%

ASS groep

26 pp

% plotcompo-nenten

% bijzaken

% ruis

Zes jaar 2 pp

42%

31%

30%

Zeven jaar 9 pp

46%

27%

31%

Acht jaar 8 pp

57%

37%

27%

Negen jaar 7 pp

59%

41%

22%

Is dit beeld vergelijkbaar met PLI(Ketelaars 2010)(75 pp)

Ketelaars PLI 75 pp

Significant minder uitingen dankinderen zonder TOS

Significant kortere zinnen

De kinderen tonen bij elkeleeftijd achterstand in storygrammar. Enige inloop bij ouderworden, geen echt inhaaleffect

Ruis 1 teveel onbegrijpelijkezinnen, niet te parafraseren(significant)

Ruis 2 uitweidingen veelaanwezig (net niet significant)

Ruis 3 niet opvallend aanwezig

ASS 26 pp

27% heeft voldoende uitingen;variabiliteit: heel veel (23%), (veelte) weinig uitingen (50%)

73% taalinhoud en taalvormonvoldoende, lage waarden

Achterstand in story grammar,enige inloop bij ouder worden?

Ruis 1 amper aanwezig en zo ja,vaak ivm fonologische fout

Ruis 2 te frequent aanwezig

Ruis 3 niet opvallend aanwezig

Problemen met cohesie encoherentie (nu niet geanalyseerd)

Aspecten belang voor ons klinisch linguïstische werk

•Contactstoornis

•nauwelijks oogcontact

•Communicatie

•spreken met vreemde, hoge en/of schrille stem,

•vreemde overtolligheden in de zinnen, moeite met referentie (vb‘de andere trein’ terwijl /trein/ niet eerder is geïntroduceerd; deandere koeien terwijl er maar 1 koe is; toen weer een meertje)

•Spreken in de directe rede en heel veel exclamaties,zangriedeltjes

•Woordvindingsproblemen, veel pauzes, interjecties, fonemischefouten bij veel kinderen

•Uitzonderlijk veel ruis 2 in hele groep, significant Ruis 2 (fantasie;autistische verbositeit; woordvindingsproblemen zo maskeren?)

•Door de fonemische fouten wel eens Ruis 1, ook door vreemdesemantiek, maar incidenteel

Aspecten belang voor ons klinisch linguïstische werk

•Repetitief in het verhaal. Kinderen starten eenstuk zin op en herhalen met uitbreiding

•Geen echolalie (mijn interpretatie ervan,ervaring) bij de 26 kinderen in onze verteltaak

Renfrew Taalschalen Nederlandse Aanpassing Jansonius, Ketelaars, Borgers, Van Den Heuvel, Roeyers,Manders & Zink Antwerpen/Apeldoorn: Garant /Maklu1e druk 2014, 2e druk begin 2016

$C:\Users\Rolf\Pictures\2013-09-16 2013\2013 377.JPG$