Kijken naar KinderenWeek 1
Jacqueline Koopmans (j.koopmans@hr.nl)
Docentenkamer PH 01.12
Kijken naar kinderen….
Wat denken jullie wat
de inhoud is van deze module?
Inhoud module
De module richt zich op
het leren observeren
Observeren is een belangrijkebasisvaardigheid binnen de VVE
Als PEM’er is het belangrijk dat je bewust,doelgericht en systematisch kunt observerenen dat je jezelf bewust bent van factoren diede waarneming kunnen beïnvloeden.
LiteratuurKerntaken en prestatie indicatorenLeerdoelenPlanning bijeenkomstenBelang van aanwezigheidBelang van huiswerkopdrachtenStudiepunten (3 EC = 84 uur) Casustoets met openvragenDigitale ondersteuning van het boek…
Studiehandleiding
Waar denk je aan bij observeren?
Observeren
Toetsing
De module wordt afgesloten met een toets die uit 9 thema’s bestaat:
Waarneming en selectie
Objectiviteit en subjectiviteit
Observatiemethoden
Observeren en gedrag
Systematische en niet-systematische observatie
Betrouwbaarheid
Validiteit
Gestructureerd registreren
Observatiemethoden VVE
•Bij elk thema vind je een toelichting en een aantal open vragen. Ook worden er eenaantal korte casussen gegeven.
•De tentamenstof voor deze toets is het boek Observeren, registreren, rapporteren eninterpreteren van Petra de Bil en de behandelde leerstof tijdens de colleges.
•Je kunt maximaal 100 punten behalen voor de toets. Bij 55 punten heb je eenvoldoende behaald.
•Uiteindelijk wordt de toets beoordeeld met een cijfer tussen 1 en 10
Studiebelasting
Leerdoelen
Je benoemt en vergelijkt de kenmerken van deobservatiemethoden: KIJK, BOSOS 2 tot 4, het CITO-peutervolgsysteem, HOREB, OVM, PRAVOO, de PUK & KOobservatielijsten en de ZO-lijsten (doen, praten & bewegen).
Je verantwoordt hoe er op een systematische wijze eenobjectieve, valide en betrouwbare observatie uitgevoerd dient teworden in praktijksituaties
Je brengt de observatiemethode die op je eigen praktijkplekgehanteerd wordt in kaart.
Je beoordeelt de uitvoering van de observatiemethode die op deeigen praktijkplek wordt uitgevoerd op objectiviteit, validiteit enbetrouwbaarheid.
Je reflecteert kritisch op de eigen observatievaardigheden
Hoe gaan we met deze leerdoelen aan de slag??
Leren observeren leer je niet alleen door hetleren van de literatuur..
maar vooral ook door te doen!
Dit betekent dat je binnen deze module ook aande slag gaat met het oefenen van jouwobservatievaardigheden; tijdens de les maar ookop de eigen praktijkplek
De eerste oefening:
Maxima en Alexander liggen op de grond.. dood
Naast hen zit Beatrix op de grond te huilen van verdriet
•Wat is er gebeurt?
•Stel zoveel mogelijk vragen
•Er mag alleen met ja of nee worden geantwoord
Soms zien we een situatie in eerste instantie andersdan dat hij in werkelijkheid is…
Maxima en Alexander zijn 2 poezen
De poezen zijn van Beatrix, een meisje van 4 jaar
Beatrix wilde de poezen verwennen en ze heeft de beestjes
een heleboel chocolaatjes te eten gegeven
Als Beatrix een paar uur later in de kamer komt
liggen beide pozen dood op de grond
Beatrix is ontroostbaar van verdriet….
Opbouw en weekplanning (1e twee weken)
Week
Les
Onderwerp
Voorbereiding oplesbijeenkomst
(lezen)
Planninghuiswerkopdrachten
1
2 x 50min
Introductie
Introductie module + studiehandleiding
Doel + uitleg huiswerkopdrachten
Terminologie rond observaties
Doelstelling van de observatie
Instructie huiswerkopdracht 4.1 (A,B +C):
‘Observatiemethoden VVE’
Indeling groepjes/ planning presentaties
(week 7/8)
Studiehandleiding
Hoofdstuk 1
Petra de Bil
Reader:Observatiemethoden
Binnen de VVE
(N@tschool)
Na de lesbijeenkomst
(week 1) starten methuiswerkopdrachten
4.1A + 4.1B
Aan deze opdrachten werkje verder gedurende demodule, tot aan depresentatie
Maak deze week alvasteen afspraak op jepraktijkplek voor deobservatieopdracht die jeuit gaat voeren in week 4
2
2 x 50min
Waarnemen
Factoren die de waarneming beïnvloeden
Instructie huiswerkopdracht 4.2:
‘Reflectie op de eigen manier van waarnemen’
Hoofdstuk 2
Petra de Bil
Na de lesbijeenkomst
(week 2) makenhuiswerkopdracht 4.2 envolgende bijeenkomstuitgeprint meenemen!
Huiswerkopdrachten
Huiswerkopdracht 1: Observatiemethoden VVE
Huiswerkopdracht 2: Reflectie op eigen manier van waarnemen
Huiswerkopdracht 3: Observatiemethode binnen de eigen praktijkplek
Huiswerkopdracht 4: Observatieopdracht
* Sommige opdrachten bestaan uit meerdere onderdelen
De huiswerkopdrachten zijn ter voorbereiding op de toetsing.
Verder bieden zij je de kans om aan je eigen competentieontwikkeling en aan dekwaliteit van observeren op jouw praktijkplek te werken.
Uiteindelijk wordt alleen de toets beoordeeld
Huiswerkopdracht 1: Observatiemethoden VVE
1. A Inventariseren van informatie over 2 observatiemethoden
Voor deze opdracht wordt de klas verdeeld in 4 groepen en iedere groep krijgt alsopdracht om zich te verdiepen in 2 observatiemethoden.
Groep 1: KIJK ↔ PUK & KO observatielijsten
Groep 2: OVM ↔ CITO peutervolgsysteem
Groep 3: BOSOS 2 tot 4 ↔ PRAVOO
Groep 4: HOREB ↔ ZO-lijsten (doen praten & bewegen).
Op N@tschool kun je de reader vinden met hierin korte informatie van allehierboven genoemde observatiemethoden. In jouw groepje gaan jullie vervolgensmet elkaar op zoek naar aanvullende, relevante informatie m.b.t. 2observatiemethoden. Je kunt hierbij denken aan aanvullende theoretischeinformatie ( denk hierbij ook aan informatie over de kosten en eventueel verrichtonderzoek naar de validiteit) maar vooral ook aan informatie vanuit de praktijk(praktijkverhalen, materialen/ foto’s van materialen, observatielijsten etc.)
TIP: Maak dus bij jullie zoektocht naar aanvullende informatie niet alleen gebruik vaninternet en de literatuur maar ga ook langs bij kinderopvanginstellingen die werkenmet deze observatiemethoden. Op die manier krijg je een nog beter beeld over dewerkwijze en materialen!
Huiswerkopdracht 1.B: Presentatie
Iedere groep presenteert in week 7 of 8 (volgens planning) de 2 observatiemethoden aan deandere medestudenten. Doel van de presentatie is om je medestudenten goed teinformeren zodat zij goed inzicht krijgen in de kenmerken van deze 2 observatiemethoden.
In de presentatie geven jullie inhoudelijke informatie over de observatiemethoden enzorgen hierbij voor aanvullende materialen (zoals observatielijsten). Is het niet mogelijk omalle materialen mee te nemen? Maak dan foto’s of filmpjes!
Daarnaast geven jullie tijdens de presentatie ook aan wat jullie eigen mening is m.b.t. dezeobservatiemethoden:
- Wat valt jullie op?
- Wat vinden jullie van de validiteit van deze observatiemethoden?
- Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen de 2 observatiemethoden?
- Wat vinden jullie de sterke en zwakke kanten van de 2 observatiemethoden?
•Zie voor verdere criteria de studiehandleiding!
Huiswerkopdracht 1.C: Individueel reflectieverslag
•Je schrijft een kritische reflectie na afloop van depresentaties:
•Wat is jouw mening m.b.t. de 8 observatiemethoden?
•Wat valt jou op?
•Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen deverschillende observatiemethoden? Kijk hierin ookkritisch naar de validiteit!
•Welke observatiemethoden vind jij de beste, en waarom?
•En welke observatiemethode vind jij het minste, enwaarom?
Groepsindeling + planning
Studenten
Datum presentatie
Groep 1:
KIJK ↔ PUK & KO observatielijsten
Groep 2:
OVM ↔ CITO peutervolgsysteem
Groep 3:
BOSOS 2 tot 4 ↔ PRAVOO
Groep 4:
HOREB ↔ ZO-lijsten (doen praten& bewegen).
Observatie oefening:Jullie zitten op dit moment met jullie studentengroep ineen klaslokaal. Jullie gaan nu gedurende één minuutobserveren. Schrijf op wat jullie allemaal opvaltVergelijk vervolgens jouw aantekeningenmet die van een medestudent.Hebben jullie het zelfde waargenomen en geregistreerd?
Hoofdstuk 1 Observeren
Casus praktijksituatie:Tijdens een overlegmoment op peuterspeelzaal ‘Roezemoes’ geeft PM’erJanine aan dat ze de groep geobserveerd heeft en dat het haar isopgevallen dat de kinderen de laatste tijd veel drukker zijn dan anders enze is van mening dat er meer activiteiten aangeboden zouden moetenworden omdat het nu erg chaotisch is op de groep…PM’er Petra geeft aan dat ze de groep helemaal niet chaotisch vind.Integendeel… ze vind juist dat de kinderen de laatste tijd juist erg veel zelfspelen en dat zij vanuit háár observaties juist concludeert dat ze veel rijkspel ziet ontstaan. Een groter activiteitenaanbod vind zij dus helemaalniet nodig…Wat kunnen we opmaken uit deze casus?Welke vragen roept deze casus op?
Wat verstaan we onder observeren?
•Mogelijke vragen die jullie hebben opgeschreven:Nemen Janine en Petra op dezelfde manier waar?Hanteren zij dezelfde definitie voor observeren?Is het duidelijk hoe, wanneer en hoe lang er geobserveerd is?Janine zegt dat ze geobserveerd heeft dat de kinderen drukkerzijn en dat de groep chaotisch is. Maar wat verstaat ze danonder druk en chaotisch???En wanneer vind Petra dat er sprake is van druk gedrag en eenchaotisch groepssfeer?Op welke manier werden er verbanden gelegd en conclusiesgetrokken? Waarom wil Janine bijvoorbeeld iets aan hetactiviteitenaanbod veranderen en waarom kiest ze niet voorbijvoorbeeld verandering van de groepsruimte?
Janine en Petra hadden dezelfde groep kinderen geobserveerd….Toch hadden ze iets anders waargenomen en kwamen ze tot eenandere conclusie…Jullie hebben net zelf ook een observatie uitgevoerdEn ook bij jullie waren er verschillen tussen de aantekeningenWat zou hier de oorzaak van kunnen zijn?
• Belang van bewust en doelgericht observerenObserveren is bewust en doelgericht waarnemen, dit doelgerichtezal omschreven moeten zijn. Voordat je überhaupt kunt gaanobserveren stel jezelf daarom eerst achtereenvolgens de volgendevragen:A. Wat is het doel van de observatie? (zorg dat het doel voor iedereen duidelijk is)B. Wat zijn de observatievragen? (zorg voor een concrete, eenduidige observatievraag + eventuele deelvragen die antwoord geven op de observatievraag)C. Wat is het te observeren kenmerk? (bijvoorbeeld druk gedrag, interactie, communicatie)
•D. Welke gedragingen worden geobserveerd? (De te observeren kenmerken zet je uiteen in concrete gedragingen. Dit heet operationaliseren)Bijvoorbeeld:Druk gedrag……… Dit kenmerk is niet concreet en dus ook nietconcreet observeerbaar!Het kenmerk ‘druk gedrag’ zal dus uiteengerafeld moeten wordentot zichtbare en meetbare gedragingen.Het gebruikmaken van literatuur kan hierbij helpen!Waarom is bij het operationaliseren van gedrag bij kinderen enkennis van de ontwikkeling van kinderen belangrijk?
E. Is er een nulmeting?
(Als je wilt nagaan of er veranderingen zijn in het
gedrag zul je moeten weten wat de beginsituatie is)
F. Hoe brengen we de observatie in kaart?
(Zorg voor eenduidigheid door met elkaar af te
spreken welk registratie- observatiesysteem er
gebruikt wordt)
G. Welke taal gebruiken we?
(Iedereen kent aan woorden een eigen betekenis en
gevoelswaarde toe. Zorg ook hierbij voor eenduidigheid en
spreek met elkaar af wat je onder bepaalde woorden verstaat.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan woorden zoals soms, weinig, vaak, erg,
ernstig etc.)
Terminologie rond observaties:
•Gedragsobservatie
Observeren van het gedrag van mensen.
Gedrag van mensen is complex, omdat er zoveel
gedragingen tegelijk zijn te observeren
•Observator
Degene die observeert
•Observant
Degene die geobserveerd wordt
•Niet- systematische observatie
Dagelijkse observaties
Er is niets speciaals afgesproken waarop gelet gaat worden
Geen observatiedoelen of observatievragen
Geen observatieformulier
De beleving van de observator speelt een belangrijke rol.
Of de waarneming dus ook feitelijk waar is, weet je niet..
Voorbeeld:
→Studenten zitten steeds vaker op hun mobiel tijdens de les
→De trein komt steeds vaker te laat…
(nog niet getoetst maar wel bewust waargenomen)
•Systematische observatie
Bewust en doelgericht
Duidelijk wie, wat, wanneer, hoe lang er geobserveerd
gaat worden en op welke gedragingen gelet gaat worden
Er is een observatiedoel, observatie vragen zijn geformuleerd,
er is bepaald op welke manier er geobserveerd gaat worden
en welk observatieformulier er gebruikt gaat worden
Hoe zou je het vorige voorbeeld (mobieltjes)systematisch kunnen observeren?
•Participerende observatie
Observator neemt deel uit van de situatie
Let op: Je neemt ook deel aan de situatie wanneer jeniet aan de zelfde activiteit deelneemt maar je wel indezelfde situatie (groepsruimte/ gezichtsveld) bevind.
Wat zijn de voor- nadelen van deze manier van observeren?
Wat is het verschil tussen een verhulde en niet- verhuldeparticiperende observatie?
•Niet participerende observatie
De observator neemt niet deel aan de situatie(bijvoorbeeld via een filmfragment)
•Zelfreflectie
Helikopterview; objectief naar jezelf kunnen kijken
Je moet in staat zijn om van een afstand naar jezelf tekijken
Observatie oefening in tweetallen:We gaan nu nogmaals (maximaal 3 minuten) de eigen groep observeren maar nuhebben ik de observatie opdracht al wat meer voorbereidt en observeren we meerdoelgericht…..De doelstelling van de observatie is:Weten wat voor kleur schoenen de studenten aan hebbenDe centrale observatievraag is:Wat voor kleur schoenen hebben de studenten aan?De deelvragen zijn:Hoeveel studenten hebben bruine schoenen aan?Hoeveel studenten hebben witte schoenen aan?Hoeveel studenten hebben zwarte schoenen aan?Hoeveel studenten hebben een andere kleur schoenen aan dan bruin, wit of zwart?
Nabespreking
•Is er nu sprake van meer overeenkomst tussende observatiegegevens van de verschillendeobservanten? Hoe komt dat?
•Hoe zou je kunnen zorgen voor nog meerovereenkomst?
•Was er sprake van een participerende of eenniet- participerende observatie?
•Was er sprake van een gedragsobservatie?
Tot zo ver…..Voorbereiding voor volgende week:Lezen hoofdstuk 2 Petra Bil (+ de studiehandleiding)
